Cây Sa Nhân (Thảo Quả): Đặc điểm, cách trồng, chăm sóc và thu hoạch quả sa nhân rừng | Camnangnuoitrong
Sa nhân là một loại cây thuốc, cây dược liệu quý, chuyên trị các bệnh đường ruột, tiêu hóa kém. Ngoài ra, sa nhân còn dùng làm gia vị hương liệu. Sa nhân được sử dụng nhiều trong nước và được xuất khẩu ra thị trường nhiều nước trên thế giới. Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu kỹ hơn về loài cây này nhé!
1. Cây sa nhân là cây gì?
Cây sa nhân có tên khoa học là: Amomum xanthioides
Sa nhân thường mọc tự nhiên dưới tán rừng, được nhân dân thu hái quả. Năm 1980, Viện Khoa học Lâm nghiệp đã thí nghiệm trồng sa nhân dưới tán rừng mỡ 20 tuổi, có độ tán che 0,6 trên diện tích 3ha. Mật độ sa nhân trồng dưới tán rừng mỡ ở trạm Nghiên cứu Lâm sinh Cầu Hai (Phú Thọ) 10.000 cây/ha. Sau 2 năm trồng, sa nhân bắt đầu cho quả, năng suất quả thu được 25-50kg khô/ha.
Trong những năm gần đây, do giá trị kinh tế của cây sa nhân cao nên nhiều hộ gia đình nông dân ở Mai Châu (tỉnh Hòa Bình) đã trồng sa nhân dưới tán rừng, cho năng suất khá cao 100-200kg/ha, trị giá 7-14 triệu đồng.
Tại 3 xã Thượng Cửu, Đông Cửu, Hạ Cửu thuộc huyện Thanh Sơn, tỉnh Phú Thọ đã có 300ha rừng gỗ tự nhiên. Ở đây có nhiều sa nhân mọc tự nhiên ở tầng thảm tươi dưới tán rừng, nhân dân địa phương đã biết bảo vệ, nuôi dưỡng , chăm sóc và trồng tra dặm thêm, tạo thành các khu rừng có xen sa nhân dưới tán rừng khá dày đặc. Hàng năm, nhân dân ở vùng này đã bán cho nhà nước 2-3 tấn quả sa nhân khô trị giá 180-270 triệu đồng.
Kinh doanh sa nhân trồng dưới tán rừng ở Trung Quốc đã đạt năng suất khá cao 400kg quả khô/ha. Họ đã biết lợi dụng côn trồng như kiến để thụ phân cho hoa sa nhân.
2. Phân loại cây sa nhân
Việt Nam có khoảng 16 loài sa nhân nhưng trong sản xuất có 3 loài sa nhân được gây trồng phổ biến, cho năng suất và chất lượng tương đối cao, đó là:
Sa nhân xanh (Amomum xanthioides)
– Hoa có màu trắng, đốm tím
– Qủa hình trứng, màu xanh lục, có gai dầu
– Hạt có u lồi
Sa nhân đỏ (Amomum villosum)
– Hoa có 2 vạch đỏ vàng
– Qủa hình cầu, màu đỏ hoặc xanh lục. Mùa quả chín tháng 7 đến tháng 8
– Hạt có u nhỏ.
Sa nhân tím (Amomum longiligulare)
– Hoa trắng, có mép vàng, vạch đỏ tím
– Qủa hình cầu, màu tím mốc, có 2 vụ thu hoạch, hè và đông
– Hạt có 3 mảnh tù, có gân đều.
3. Đặc điểm của cây sa nhân
3.1. Đặc điểm hình tháy của cây sa nhân
Cây sa nhân thuộc họ gừng, là một loài cây thân thảo sống lâu năm, mọc thành khóm. Cây cao 1,5-2m. Lá màu xanh đậm, dài 25-35cm,rộng 10-15cm, mặt nhẵn. Thân ngầm và rễ mọc tập trung ở tầng đất mặt 0-15cm, phát triển theo mặt nằm ngang, không ăn sâu.
Hàng năm mỗi bụi sa nhân sinh ra khoảng 3-5 “tia thân ngầm” nằm sâu từ 1-2cm dưới mặt đất. Các tia này xuyên sâu vào đất rồi trồi lên mặt đất để tạo thành một cây sa nhân mới.
Vào vụ xuân, các chồi hoa sẽ được hình thành trên các “tia thân ngầm” này tại điểm sát gốc cây mẹ, sát mặt đất. Người ta có cảm giác chùm hoa và quả sa nhân đâm ra từ dưới đất. Độ tán che của thảm tươi sa nhân dưới tán rừng tương đối dày đặc, có thể dung che phủ đất tốt.
3.2. Phân bố của cây sa nhân
Sa nhân có nhiều loài, có đặc điểm về sinh thái khác nhau. Ở Việt Nam, cây sa nhân phân bố rất rộng, từ vùng Bảy Núi thuộc tỉnh An Giang, đồng bằng Nam Bộ (vĩ độ 8o Bắc) đến tận vùng núi phía Bắc, huyện Nguyên Bình thuộc tỉnh Cao Bằng nằm ở vĩ độ 23o Bắc ,đều có sa nhân phân bố tự nhiên.
Sa nhân cũng mọc tự nhiên ở vùng đồi, đến các vùng cao nguyên: Tây Nguyên, Mộc Châu (Sơn La), Đồng Văn (Hà Giang), tận các vùng núi cao trên 1000m trên mặt biển.
Tuy nhiên, ở các vùng có độ cao dưới hoặc bằng 800m và có lượng mưa 1500-3000mm, có nhiều sa nhân phân bố tập trung.
Sa nhân thường mọc trên đất tốt, giàu mùn, đạm và kali. Đất có độ tơi xốp cao, ẩm quanh năm những thoát nước tốt.
3.3. Đặc điểm sinh lý của cây sa nhân
Sa nhân là loài cây ưa bóng. Nó sinh trưởng tốt dưới tán rừng có độ tán che 0,5-0,6. Dưới ánh sáng trực xạ, cây sa nhân sinh trưởng xấu và lá bị vàng.
Sa nhân sống dưới tán rừng, đặc biệt trong các thung lũng và khe núi, có độ ẩm không khí cao và mát (nhiệt độ không khí thấp) hơn so với ngoài chỗ trống, cây sinh trưởng tốt và cho năng suất quả cao.
Sa nhân là loại cây ưa ẩm, có nhu cầu cao về các chất khoáng dinh dưỡng NPK, đặc biệt làm đạm và kali.
4. Phương thức trồng Sa nhân xen dưới tán rừng
4.1. Trồng sa nhân dưới tán vườn cây ăn quả
Mô hình trồng sa nhân dưới tán các vườn cây ăn quả hiện nay chưa phổ biến do vườn quả vẫn chưa có hoàn cảnh sinh thái giống như môi trường mà ở dưới tán rừng tự nhiên có nhiều sa nhân phân bố. Sau đây là một số mô hình trồng sa nhân dưới tán các vườn quả:
– Vườn quả trám đen + sa nhân ( mật độ trám đen: 10x5m).
– Vườn quả trám trắng + sa nhân ( mật độ trám trắng: 10x5m)
– Vườn quả (hay rừng dẻ: Castanopsis borsi) + sa nhân (mật độ cây dẻ: 7x7m)…
4.2. Trồng sa nhân dưới tán rừng
Các mô hình trồng sa nhân dưới tán rừng, trên đất tốt với khí hậu ẩm hoặc ẩm ướt là khá phổ biến ở Việt Nam như:
– Trồng rừng mỡ + sa nhân
– Trồng rừng lát hoa + sa nhân
– Trồng rừng cây quế + sa nhân
– Trồng rừng vầu + sa nhân
– Trồng rừng trúc + sa nhân
– Bảo vệ, phát triển sa nhân mọc tự nhiên dưới tán các rừng gỗ tự nhiên nghèo kiệt.
5. Kỹ thuật trồng sa nhân dưới tán
5.1. Chọn nơi trồng
– Các loại rừng trồng và rừng gỗ tự nhiên có độ tán che 0,5-0,6
– Đất tốt, giàu mùn, đủ ẩm quanh năm, thoát nước tốt
– Nằm ở khe núi, khe suối
– Không thể trồng sa nhân ở nơi đất trống, đồi núi trọc
5.2. Trồng sa nhân bằng thân ngầm
Nhổ các cây sa nhân bánh tẻ, có tuổi từ 1-2 tuổi . Nhổ nhẹ gốc sa nhân có mang theo 1-2 đoạn thân ngầm và rễ dài 30-50cm. Chú ý giữ ẩm, để rễ và thân ngầm không bị khô và làm sây sát thân ngầm, cắt ngang phần thân khí sinh. Như vậy, ta đã có giống trồng bằng thân ngầm.
– Thời vụ trồng: mùa xuân
– Cuốc hố: nên cuốc hố trước 1 tháng, kích thước hố trồng 50 x 30 x 10cm. Cự ly 1,5x2m.
– Mật độ: mật độ trồng 3333 cây/ha
– Kỹ thuật trồng: đặt thân ngầm nằm ngang theo hố, để phần thân khí sinh còn lại trên mặt đất, lấp đất kín thân ngầm, dận chặt và chắc gốc.
( Áp dụng ở nơi sẵn giống, cự ly vận chuyển gần, sau 2-3 năm cho quả)
5.3. Trồng sa nhân bằng cây con có bầu, ươm từ hạt
– Xử lý hạt: Chọn các quả sa nhân già có hạt đều và to để vào chậu, xát tay nhẹ để tách hạt. Cho hạt vào túi vải và khử trùng bằng cách ngâm túi vào dung dịch thuốc tím, nồng độ 5o/oo trong 10-15 phút, sau đó vớt ra, rửa sạch hạt, rồi tiếp tục ngâm tiếp với nước ấm ở nhiệt độ 25-30oC trong 5-6 giờ. Vớt hạt ra để ráo nước, sau đó đem gieo.
– Ươm cây con: Rắc đều hạt sau khi đã xử lý lên mặt luống gieo, phủ kín một lớp đất mịn mỏng, sau đó tưới nước đều đặn. Sau 15 ngày, cây con bắt đầu mọc và sau 25 ngày lấy các cây con, cấy vào bầu (có kích thước 10x14cm).
Xếp bầu thành luống dưới tán cây hoặc giàn che, có độ che 0,5-0,6 và chăm sóc thường xuyên, làm cỏ, tưới ướt, phòng trừ sâu bệnh hại cây ươm…
– Tiêu chuẩn cây con xuất vườn: Tuổi cây: 3-4 tháng; cây cao: 15-20cm; số lá trên cây: 5-6 lá.
– Thời vụ trồng: mùa xuân
– Chuẩn bị đất trồng: phát dọn sạch thực bì dưới tán.
– Kích thước hố trồng: 20x20x15cm.
– Mật độ trồng: 3333 cây/ha ( 1,5x2m)
– Kỹ thuật trồng: Đào hố trồng trước 1 tháng. Sau đó bới đất, đặt bầu giữa hố. Cuối cùng, lấp đất, dận chặt quanh gốc.
6. Chăm sóc sa nhân sau khi trồng
– Luôn kiểm tra và phát sơ các cây xâm lấn sa nhân
– Điều chỉnh độ tán che, đảm bảo 0,5-0,6.
– Đề phòng gia súc và thú rừng pha hoại quá.
– Loại bỏ các cây sa nhân già, trên 8 tuổi để tạo điều kiện cho các chồi non phát triển.
– Bón thêm phân, nếu cây mọc xấu.
7. Thu hoạch sa nhân
– Sau khi trồng 2-3 năm, cây sa nhân bắt đầu cho quả và có thể thu hoạch 5 năm liền.
– Thời vụ thu hoạch tốt nhất là vào tháng 7-8 dương lịch.Việc thu hái quá sớm hay quá muộn đều ảnh hưởng đến chất lượng hạt. Thu hái cẩm thận để bảo vệ các cây mẹ cho mùa sau.
– Qủa sa nhân thu về, phơi 4-5 ngày nơi khô.
- Cần kết hợp than củi sấy ban đêm, để quả nhanh khô.
- Cứ 10kg quả tươi, phơi sấy được 1,5-1,8kg quả khô và bóc được 0,7-0,8kg hạt.
– Mỗi hecta trồng sa nhân có thể cho 100-150kg quả khô.
Phân loại sa nhân thương phẩm:
– Sa nhân hạt sau (loại 1): Qủa vàng sẫm, kẽ gai thưa, bóc thấy róc vỏ, quả còn cứng, hạt hơi vàng, giữa có chấm đen hoặc hung hung, nhấm hạt có vị chua và cay nồng.
– Sa nhân non (loại 2): Hái quả sớm, chưa chín, hạt còn trắng hay hơi vàng, có vết nhăn, vị cay nhưng không chua.
– Sa nhân vụn (loại 3): Qủa bị vụn do kỹ thuật phơi sấy không đúng, ít cay
– Sa nhân đường (loại 4): Để quả chín quá, sau 5-7 ngày mới hái. Qủa mềm có vị ngọt, hết cay, ít tinh dầu, khó bảo quản vì dính, dễ bị ẩm và mốc. Qủa rời vụn ra và có màu đen.
VIDEO – “hướng dẫn bà con kỹ thuật trồng cây sa nhân tím làm giàu cho hiệu quả kinh tế cao”
Camnangnuoitrong.com
Từ khóa liên quan: cây sa nhân, quả sa nhân rừng, cây sa nhân rừng, sa nhân và thảo quả, quả sa nhân, cay sa nhan, cây xa nhân, cách trồng cây sa nhân, sa nhân xanh, cây sa nhân đỏ, sa nhân đỏ, cây sa nhân trắng, hoa cây sa nhân, cay sa nhân, cây sa nhân tím, quả sa nhân đỏ, kỹ thuật trồng cây sa nhân tím, sa nhân, trồng cây sa nhân, quả cây sa nhân, cay sa nhan tim, cây sa nhan, quả sa nhân xanh, quả sa nhân tươi, sa nhân đã chuẩn bị thu hoạch | người vùng cao tv, sa nhân rừng, qua sa nhan, cây hoa tím rừng mọc tự nhiên | sapa vlog, tìm hiểu về cây sa nhân rừng vị thuốc quý nay đã được trồng trong vườn nhà | sống sao cho khỏe, quả xa nhân, hoa sa nhân, cây sai nhân, quả sai nhân, khóm cây năm tán lá khác nhau | ông tác vlogs, qua xa nhan, một ngày thành quả hái quả sa nhân | người rừng vlogs, kỹ thuật trồng sa nhân tím, quả sa nhân tím, cây sa nhân có mấy loại, trái sa nhân, cay xa nhan, sa nhân là gì, sa nhân tím, quả sa nhân có tác dụng gì, sa nhân là cây gì, hạt sa nhân, sa nhân có tác dụng gì, trong cay xa, quả xanh, cây xanh
