Cây mây là loại cây thường được trồng phổ biến nhằm tạo hàng rào tại các khu vực nông thôn của Việt Nam. Ngày nay, cây mây còn được sử dụng như một vật liệu chính để tạo ra các sản phẩm thủ công mang tính nghệ thuật cao và có giá trị kinh tế. Hãy cùng camnangnuoitrong khám phá đặc tính và phương pháp trồng, chăm sóc của cây gai này nhé!
1. Cây mây là gì?
Loại cây mây được biết đến với tên gọi khoa học là Calamus tetradactylus Hance.
Thân cây mây có ngoại hình đẹp, mang tính thẩm mỹ, nhẹ và mềm dẻo, dễ dạng uốn cong và kết hợp với các vật liệu khác như kim loại, gỗ, da và nhựa. Cây mây nếp được sử dụng để tạo ra các đồ trang trí như giỏ thắt lưng, chiếu đan, bàn, ghế. Đặc biệt, cây mây nếp là nguyên liệu chính cho việc sản xuất các mặt hàng thủ công mỹ nghệ được xuất khẩu sang nhiều quốc gia trên thế giới.
Cây mây còn có nhiều gai, có vai trò bảo vệ và tạo hàng rào xung quanh ngôi nhà và khu vườn trồng cây ăn quả.
Khi cây mây đạt tuổi 7, nó sẽ có tới 30 nhánh thân sinh trưởng leo bám trên thân của các cây gỗ. Thân sinh trưởng mây nếp phát triển khá nhanh, mỗi năm thân cây mây có thể dài từ 3 – 4 mét.
2. Đặc điểm của cây mây
2.1. Phân bố của cây mây
Rừng ở Việt Nam là một hệ thống rừng nhiệt đới ẩm giữa lá cây rậm rạp, phân bố tự nhiên nhưng tập trung nhiều ở các tỉnh thuộc Đông Bắc Bắc Bộ và vùng Bắc khu Bốn cũ.
Cây mây đã được người dân trồng để tạo thành hàng rào xung quanh vườn cây ăn quả và nhà cửa từ lâu ở các tỉnh như Thái Bình, Nam Định, Ninh Bình, Hưng Yên, Hải Dương, Hà Tây, Hòa Bình, Thanh Hóa, Nghệ An và Hà Tĩnh, và nhiều tỉnh khác.
Sau năm 1976, nhiều tỉnh ở miền Nam cũng đã bắt đầu nhập giống cây mây từ miền Bắc để trồng.
2.2. Đặc điểm về hình thái
Thân ngầm của cây mây cứng như sừng, có màu đen, nằm dưới mặt đất.
- Thân sinh trưởng hình thành một cụm gồm nhiều thân mọc từ thân ngầm.
- Thân sinh trưởng không phân nhánh, leo bám lên các thân cây gỗ, nhờ có các tay mây nằm đối diện với nách lá.
- Thân sinh trưởng có thể dài lên đến 20 – 30 mét hoặc thậm chí hơn.
- Toàn bộ thân sinh trưởng được bao phủ bởi các lá, có màu xanh lá cây, và bên ngoài các lá có các gai.
- Đường kính của thân sinh trưởng thay đổi từ 0.8 – 1.2cm, phụ thuộc vào chất lượng đất trồng. Thân cây chia thành các đốt và lóng. Lóng mây có chiều dài từ 15 – 40cm.
Các tay mây có hình dạng sợi mảnh, màu xanh lá cây, và dài khoảng 1m. Trên các tay mây có những gai mập từ 2,4 gai.
Lá mây có dạng đơn, có các đường rãnh phân cành giống như cánh như một chiếc lá kép. Cây mây trưởng thành có lá dài lên đến 1m, có 14 – 20 thùy lá, mọc thành cụm từ 2 – 4 lá. Thùy lá lớn có chiều dài 30cm và rộng từ 2 – 3cm.
Cây mây có cây đực và cây cái riêng biệt. Hoa mây mọc thành các bông nở, có dạng đặc biệt. Đó chính là các tay mây phía trên. Trên bông hoa có nhiều chùm hoa nhỏ màu vàng, với mùi thơm dễ chịu.
Cây mây thường ra hoa vào tháng 5 – 6 và cho quả vào tháng 4-5 năm sau đó. Sau khi trồng từ 4 – 5 năm, cây mây sẽ bắt đầu ra hoa và cho kết quả.
Quả mây nhỏ, có hình cầu, có đường kính khoảng 0.6cm. Vỏ quả có các vẩy lớn xếp chồng lên nhau, mỗi quả có một hạt. Một cây mây có khoảng 5000 quả.
2.3. Đặc điểm sinh thái sinh lý
- Trong tự nhiên, cây mây nếp thường mọc từ độ cao 100-800m trên mặt nước biển, nhưng thường tập trung ở độ cao từ 200-500m.
- Trong các khu rừng nguyên sinh nhiều cây xanh lùng, cây mây nếp không phân bố tự nhiên nhiều. Cây mây nếp thường mọc tự nhiên trong các loại rừng lá rộng thường xanh, rừng tái sinh và rừng đã qua khai thác, với mật độ tán che khoảng 0,3-0,4.
Khi cây mây nếp còn non, cần có mật độ tán che để phát triển bình thường, nhưng sau 4 tuổi, cây cần ánh sáng mạnh, cần tán che đủ để cây phát triển tốt.
Cây mây nếp có khả năng ra nhánh mạnh sau khi trồng và ra nhánh quanh năm, với việc ra nhánh mạnh hơn vào mùa mưa.
Cây mây nếp thích ẩm ướt, nhưng không chịu được nước ngập. Trong những khu vực có lượng mưa thấp dưới 700-800mm / năm và trong các loại rừng mở không có cây mây nếp tự nhiên. Hoặc trong những vùng có mùa đông kéo dài và lạnh giá, với nhiệt độ trung bình dưới 20 độ C trên năm, đặc biệt là trong mùa đông xuất hiện sương muối, cũng không có cây mây nếp tự nhiên.
Cây mây nếp cần đất giàu chất hữu cơ, thoát nước tốt, có loại đất phù hợp (đất phổ thông).
Cây mây có khả năng ra nhánh mạnh mẽ, cũng như có khả năng tự tái sinh bằng hạt, và có khả năng phân tán hạt mạnh mẽ.
3. Kỹ thuật gieo trồng cây mây
3.1. Thu hái quả mây
Vào thời điểm từ tháng 4 đến tháng 6, quả chính của cây mây sẽ chuyển từ màu xanh sáng sang màu trắng vàng. Cùi quả có vị chua. Hạt mây có màu đen, chứa trong quả và có thể thu hoạch được. Quả chỉ nên thu hoạch trên cây mây từ 7 tuổi trở lên và không bị sâu bệnh. Quả thu hoạch về sau đó cần để ngâm ủ trong vài ngày để chín đều.
Quả mây chín có thể được gieo trực tiếp hoặc có thể tách rời hạt và sau đó gieo. Quả chín cần được ngâm trong nước lạnh trong khoảng 24 giờ, sau đó lột sạch vỏ và cùi của quả. Hạt thu được cần phải được phơi khô trong nhà và được lưu trữ ở nơi khô ráo và thông thoáng.
3.2. Gieo hạt mây nếp
Lựa chọn một mảnh đất có thành phần cát, phẳng, đủ ẩm và có khả năng thoát nước tốt. Tạo một luống rộng khoảng 0,8 – 1 mét. Bón lót 3-4kg phân chuồng đã phân hủy trên mỗi mét vuông của bề mặt luống. Nếu có kiến, rắc một ít thuốc diệt côn trùng trên mặt luống.
- Xử lý hạt: Nếu gieo quả mây, hạt sẽ mất khoảng 4 tháng để nảy mầm. Nếu gieo bằng hạt, xử lý bằng cách ngâm trong nước ấm nhiệt độ 40-45 độ C (2 sục 3 lạnh) trong 12 giờ, sau đó rửa sạch. Chỉ sau 15-20 ngày, hạt sẽ bắt đầu nảy mầm và sau 30-45 ngày, lá hình kim đầu tiên sẽ xuất hiện.
- Gieo hạt: Thời gian tốt nhất để gieo hạt là đầu tháng 5 (không nên để hạt trong thời gian dài, vì tỉ lệ nảy mầm sẽ giảm nhanh chóng). Rải đều 2kg hạt/m2 luống đã được xử lý trước đó lên bề mặt luống. Rải một lớp đất mịn dày khoảng 1cm lên hạt, sau đó phủ đầy đủ bằng rơm lên bề mặt luống.
- Làm giàn cho cây mạ: Tạo giàn che cho cây mạ, có thể che phủ lên đến 100%, và có chiều cao giàn che trên mặt luống từ 30-50cm.
Tưới nước 2 lần mỗi ngày, đảm bảo đất luôn đủ ẩm để hạt nảy mầm nhanh chóng.
3.3. Tạo cây mây con
Khi cây mây con đã phát triển đủ 1-2 lá mầm, có thể tiến hành cấy cây. Có thể cấy trực tiếp trên luống hoặc cấy vào bầu nhựa PE có chiều rộng 6-10cm và chiều dài 12-15cm. Phần chất liệu trong bầu gồm đất thịt pha cát 89%, phân chuồng hoai 10%, và phân supe lân 1%.
Nếu cấy trực tiếp trên luống (đất thịt pha cát + 10% phân chuồng hoai + 1% phân supe lân), chỉ khi cây mây có 2 lá mầm đã mở hết, ta mới tiến hành cấy. Khoảng cách giữa các cây mầm trên luống là từ 5-10cm. Mỗi lỗ cấy trồng 1-2 cây.
- Xây dựng giàn che cho cây con: Giàn che với mức độ che phủ từ 50-70% là phù hợp. Độ cao của giàn che trên mặt luống nên là 0,5 mét.
- Chăm sóc cây con trong vườn ươm: Tưới nước 2 lần mỗi ngày, khi lá mầm đã mở hết, có thể tưới thêm nước loãng.
- Tiêu chuẩn cây con trước khi ra vườn:
- Tuổi cây ít nhất 18 tháng.
- Chiều cao của cây: >20cm.
- Cây đã có 3-4 lá.
- Cây không bị sâu bệnh.
4. Kỹ thuật trồng cây mây
– Đất trồng: Lựa chọn đất tương đối tốt, giàu mùn, có đất pha cát, tơi xốp và có khả năng thoát nước tốt.
– Kích thước hố trồng: Đào hố có kích thước 15 x 15 x 15cm.
– Thời vụ trồng: Trồng cây mây vào mùa xuân, khi khí hậu bắt đầu ấm lên và có mưa phùn.
Trồng bằng cây mây con được trồng trong bầu. Nếu trồng vào mùa xuân, khi thời tiết thuận lợi, có thể trồng cây mây con không có gốc.
Trồng cây mây cần phải có cây gỗ để làm cột trụ leo, nếu không có cây gỗ, mây sẽ bò trên mặt đất và phát triển chậm chạp, gợi lên sợi mây yếu đuối và chất lượng không tốt.
Khoảng cách đào hố trồng cây cần cách rễ cây gỗ làm cột trụ leo khoảng 0,7 mét.
Loại bỏ vỏ bầu hoặc đục bầu, tránh làm vỡ bầu đất.
Không đào hố quá sâu và khi trồng cây, cần ấn chặt đất xung quanh gốc và lấp đầy hố đủ, tránh để hố trũng và không để lá cây rụng phủ kín, gây tổn thương cho cây con.
Chỉ lấp đất ngang mức cổ rễ để tạo điều kiện cho cây mây sau này phát triển nhánh mạnh mẽ (không lấp đất quá sâu). Trong 4 năm đầu, luôn giữ tàn che của cây gỗ ở mức 0,3-0,5.
5. Chăm sóc cây sau khi trồng
- Trong 2 năm đầu, phải thường xuyên làm cỏ cho cây con, với tần suất từ 2-3 lần mỗi năm.
- Hàng năm, cần chăm sóc để đảm bảo cây leo, cây bụi không che khuất cây mây và đảm bảo mức độ ánh sáng cần thiết cho cây mây.
- Gốc cây mây luôn cần được thông thoáng để cây có khả năng đẻ nhánh mạnh mẽ và nhiều. Lưu ý giữ cho gốc cây mây không bị chôn vùi quá sâu, vì điều này có thể ảnh hưởng xấu đến quá trình đẻ nhánh.
- Cần đề phòng trâu bì và châu chấu gây hại bằng cách ăn lá mây non.
6. Thu hoạch cây mây
Trên đất tốt, gần nhà, sau khi trồng cây mây trong khoảng thời gian từ 3-4 năm, ta có thể thu hoạch. Khi thu hoạch, cần chặt gần gốc và để khoảng cách khoảng 10cm từ mặt đất. Sau đó, kéo cái tôn mây ra khỏi bụi cây mây.
Nếu trồng gần nhà, ta có thể thu hoạch mây liên tục hàng năm. Tuy nhiên, nếu trồng trong khu rừng, sau khi trồng trong khoảng 10 năm mới có thể thu hoạch, bằng cách chặt các bụi cây mây già (những bẹ lá gần gốc cây chết và rụng, để lộ ra những sợi mây trắng). Nên khai thác mây hai năm một lần.
FAQ: Những câu hỏi liên quan đến cây mây
1. Cây mây là gì và có công dụng gì?
Cây mây, hay còn gọi là Calamus tetradactylus Hance, là một loại cây có thân mềm dẻo, có khả năng uốn cong và được sử dụng rộng rãi trong nghề thủ công, xây dựng và làm hàng rào. Cây mây cũng có vai trò bảo vệ và tạo hàng rào xung quanh ngôi nhà và khu vườn cây ăn quả.
2. Cây mây sinh trưởng và có cách trồng như thế nào?
Cây mây sinh trưởng nhanh và có thể tạo ra nhiều nhánh leo bám lên các cây gỗ. Cây mây có thể trồng trực tiếp trên đất hoặc trong bầu nhựa PE. Khi trồng, thích nghi độ sáng và cung cấp cây gỗ để tạo giàn che cho cây mây con. Đảm bảo rễ cây không bị chôn vùi quá sâu và được thông thoáng. Chăm sóc đúng kỹ thuật sau khi trồng để cây phát triển mạnh mẽ.
3. Khi nào là thời điểm thu hoạch cây mây?
Thời điểm thu hoạch cây mây thường từ tháng 4 đến tháng 6. Quả cây chín có màu trắng vàng. Quả thu hoạch được từ các cây mây trưởng thành, tuổi từ 7 trở lên và không bị bệnh. Tùy theo mục đích sử dụng, quả có thể được thu hoạch để sử dụng nguyên làm đồ trang trí hoặc để lấy hạt gieo trồng.
Trong bài viết này, chúng tôi đã cung cấp thông tin chi tiết về cây mây, từ đặc điểm và công dụng của nó, cách sinh trưởng và trồng cây mây, đến thời điểm thu hoạch cây mây. Chúng tôi hy vọng rằng thông tin trong bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về cây mây và cách trồng và chăm sóc cây mây đúng kỹ thuật. Cùng nhau khám phá và thực hiện trồng cây mây để tạo ra những sản phẩm thủ công độc đáo và mang tính nghệ thuật cao.
